Groeit de 'anti-ambitie' ook bij ons en is hard werken hoe langer hoe minder cool?
“I hope this email doesn’t find you. I hope you’ve escaped, that you’re free.”
Dat ironische tweets viraal gaan en dat de hashtag #QuitTok trending is op populair sociaal medium TikTok, is volgens New York Times-journaliste Noreen Malone een teken aan de wand. In haar essay ‘The Age of Anti-Ambition’ stelt de journaliste vast dat ‘anti-ambitie’ in de lucht hangt. Bedienden zijn volgens haar recent over hun job gaan denken zoals veel mensen uit de arbeidersklasse altijd al hebben gedaan. Als een noodzakelijk kwaad om de rekeningen aan het einde van de maand te kunnen betalen. Niet langer als iets waaraan we onze identiteit ontlenen.
De grote ontslagronde
Wat Malone beschrijft, sluit aan bij de grote ontslagronde – The Grand Resignation – die al een tijdje aan de gang is in de Verenigde Staten. Werknemers dienen er massaal hun ontslag in, veranderen van job, op zoek naar betere arbeidsomstandigheden. Daar zou de pandemie voor iets tussen zitten. In de beslotenheid van de thuiskantoren verloren veel van de jobs hun franjes, werd werk gestript tot de essentie. De meerderheid van de jobs werd bovendien weggezet als ‘niet-essentieel’. Vanop een fysieke afstand van hun kantoor stelden werknemers de zin en onzin van de ratrace uit pre-coronatijden in vraag.
- Misschien herken je het wel, heb jij ook niet zoveel zin als vroeger om lange dagen te kloppen?
- Misschien kan je het niet langer opbrengen om deel te nemen aan meetings die ook een e-mail hadden kunnen zijn?
- Of misschien verlang je naar een job die je wat meer ruimte geeft voor je hobby’s en gezin?
- Zou het kunnen dat ook jij wat minder ambitieus bent dan vroeger?
Meer aandacht voor welzijn op het werk
Dat het in België om een algemene trend gaat, spreekt arbeids- en organisatiepsycholoog Hans De Witte meteen tegen: “Die kreet is niet nieuw. Ik heb dit al vaak gehoord, maar je mag de Amerikaanse werktrends niet zomaar exporteren naar hier. Van mijn collega’s in de Verenigde Staten hoor ik soms verhalen van werkgevers die fier zijn aan het hoofd van een ‘burn-out boîte’ te staan die haar werknemers uitperst. In zo’n systeem begrijp ik dat mensen fundamentele vragen gaan stellen over hun job. Ik ontken niet dat er hier ook onvrede bestaat, maar over het algemeen is er in België toch meer aandacht voor welzijn op het werk dan in de Verenigde Staten.”
Volgens de laatste cijfers van HR-dienstverlener Securex is er in ons land geen grote ontslaggolf aan de gang. Zo zou in 2021 slechts 8,1 procent van de contracten van werknemers zijn beëindigd, een nieuw laagterecord. Dat de arbeidsmarkt in België veel minder dynamisch is dan elders, ligt volgens professor arbeidseconomie Stijn Baert aan de fameuze gouden kooi: “Belgische werknemers zijn minder geneigd om van job te veranderen dan de Amerikaanse omdat heel wat voordelen zoals pensioenopbouw hier sectorgebonden zijn. Als je van de ene job naar de andere hopt, verlies je die voordelen.”
Dat de jobmobiliteit in België zo laag is, wil trouwens niet zeggen dat de Belg gelukkig is met zijn of haar job. Integendeel. Volgens de laatste cijfers van Eurostat uit 2020 is minder dan een kwart echt tevreden met zijn of haar job. Dat cijfer ligt lager dan het Europese gemiddelde. Tegelijk zit bijna de helft van de Belgen al meer dan tien jaar in dezelfde baan, wat dan weer hoger is dan het Europese gemiddelde. Een ontluisterend contrast. Als Belgen al willen veranderen van job, dan doen ze dat alvast niet.
We willen alles
Met Stepstone deed De Witte onderzoek naar de (impact van corona op de) verwachtingen ten aanzien van werk. Dat we nog meer belang hechten aan de balans tussen werk en privé verrast niet. “Het thuiswerken heeft dat versterkt. Moeten werken aan de keukentafel terwijl je kinderen permanent thuis zijn, heeft dat conflict direct voelbaar gemaakt. Goede arbeidstijden blijven dus belangrijk voor de toekomst”, zegt De Witte. “Je zou dat kunnen interpreteren als anti-ambitie, maar de andere vaststellingen uit het onderzoek spreken dat tegen.”
Niet alleen de balans tussen werk en privé is namelijk belangrijker geworden, ook interessant werk wordt hoger gewaardeerd. “Alle verwachtingen ten aanzien van werk zijn gegroeid. De kwaliteitseis ligt over de hele lijn hoger”, zegt De Witte. “Daarbovenop komt dat ook andere zaken – familie, vrienden, vrije tijd – belangrijker zijn geworden. Ook buiten het werk willen we een kwalitatief leven."
Arbeidsdeal zal bijdragen tot een betere werk-privébalans en burn-outpreventie
De trend van het deeltijds werken wijst dus niet per se op anti-ambitie. “Vergeet bovendien niet dat er ook mensen zijn die twee deeltijdse jobs met elkaar combineren of een deeltijdse job aannemen om een bijberoep uit te bouwen”, zegt De Witte. “Die mensen werken niet minder, integendeel.”
We nemen dus niet massaal ontslag, hechten nog steeds veel waarde aan werk én werken niet vaker deeltijds omdat we minder ambitie hebben, maar kunnen we de laatste arbeidsdeal dan niet interpreteren als een teken van anti-ambitie? Werkbaar werk is zo belangrijk geworden dat de overheid het recht op deconnectie en de mogelijkheid om de 38 urenweek te spreiden over vier in plaats van vijf dagen vastlegde in een akkoord. “De arbeidsdeal zal hopelijk bijdragen tot een betere werk-privébalans en burn-outpreventie”, zegt Baert. “Dat de politiek daar meer aandacht voor heeft, is een signaal dat de machocultuur rond hard werken in onze maatschappij op zijn retour is.”
Maar is dat dan anti-ambitieus? “Als je ambitie gelijkstelt aan lange dagen kloppen en altijd bereikbaar zijn, dan zou je dat kunnen concluderen”, zegt Baert. “Maar wat is ambitie? Als je ervoor kiest om je werk en privé op een betere manier met elkaar te combineren, dan vind ik dat ook ambitieus. Je mag het niet verengen tot professionele ambitie. Ik vind mezelf best ambitieus, maar dan toch vooral buiten het werk. Zo heb ik mezelf voorgenomen om dit semester drie vergadervrije weken in te lassen. Voor mij is dat een vorm van ambitie. Op die manier kan ik me beter focussen op mijn langetermijndoelen.”
Werknemers stellen grenzen aan de werkgever
Dat werknemers zelf grenzen stellen aan hun werkgever, is een trend die voor de oudere generatie wellicht ondenkbaar is of was en misschien wel anti-ambitieus klinkt. In het katholieke, verzuilde België stond ‘je best doen’ toch vooral gelijk aan je plooien naar de wensen van je werkgever. Jongeren durven tegenwoordig hun eisenpakket wel op tafel te leggen. Dit zien we ook in recente polls. Waar 40% van de ondervraagden 2 dagen thuiswerk prefereert en 60% van de werknemers afhaakt als de sollicitatieprocedure te lang is. Doordat er krapte is op de arbeidsmarkt kunnen werknemers in 2022 meer grenzen stellen aan hun werkgever in vergelijking met jaren geleden.
“Die beweging van onderuit zal hopelijk impact hebben op hoe ons werk georganiseerd wordt”, zegt De Witte. “Uitbuiting zoals in Amerika zien we hier niet zo vaak, maar er is zeker nog marge voor verbetering om ons werk meer leefbaar te maken. Maar opnieuw: ik vind dat bepaald niet anti-ambitieus.”De anti-ambitie die er in de Amerikaanse lucht hangt, laat zich hier voorlopig dus niet voelen. We geven niet massaal onze opzeg, maar willen werk waarin we ons kunnen ontplooien.
